Τη σοφία που είναι μαεστρικά συμπυκνωμένη μες στις λίγες γραμμές ενός λαϊκού παραμυθιού κάποιες φορές δεν τη συναντά κανείς πουθενά αλλού. Καθρέφτες και σεντούκια θησαυρών άλλων εποχών και εθίμων, τα παραμύθια έρχονται από τα βάθη των αιώνων για να μας ταξιδέψουν συχνά μέχρι και τις πιο ξεχασμένες γωνιές της ίδιας μας της ψυχής.
Από την αστείρευτη αυτή πηγή λαϊκών μύθων και θρύλων της Κορέας ρέει και η ιστορία της Νύφης-σαλιγκάρι.
Σύμφωνα λοιπόν με το μύθο της “Ureong Gaksi” (우렁각시), μια φορά κι έναν καιρό ζούσε ένας πολύ φτωχός αγρότης, ο οποίος δούλευε στα χωράφια ολημερίς ωστόσο μετά βίας κατάφερνε να βγάλει τα προς το ζην και να συντηρεί και την ηλικιωμένη μητέρα του. Λόγω της φτώχιας του, δυσκολευόταν επιπλέον να βρει μια κοπέλα που να θέλει να τον παντρευτεί… Κάποια λοιπόν από τις εξαντλητικές μέρες δουλειάς που περνούσε στον ορυζώνα, πάνω στην απελπισία του ρώτησε τον εαυτό του φωναχτά: «Μα με ποιον θα μοιραστώ τελοσπάντων όλο αυτό το ρύζι;». Κι εκεί, από το πουθενά, μια αιθέρια φωνή του αποκρίθηκε: «Μα φυσικά μαζί μου!». Ο άνδρας προφανώς και αιφνιδιάστηκε, κοιτώντας ολόγυρα αλαφιασμένος, ωστόσο πέρα από τον ίδιο δεν υπήρχε ψυχή. «Με ποιον θα μοιραστώ τελοσπάντων όλο αυτό το ρύζι;» ξαναρώτησε τότε φωναχτά, για να πάρει προς έκπληξή του ακριβώς την ίδια απάντηση. Κοιτούσε δεξιά, κοιτούσε αριστερά, μόνο βλαστοί ρυζιού λικνίζονταν στον αέρα. Ώσπου σαν κοίταξε χάμω, το μάτι του έπεσε πάνω σ’ ένα τεράστιο κέλυφος σαλιγκαριού. Πήρε τότε το κέλυφος σπίτι του κι αποφάσισε να το φυλάξει καλά μέσα σε μια ντουλάπα.
Από εκείνη τη μέρα και μετά, όταν ο αγρότης και η μητέρα του γυρνούσαν σπίτι τους από τη δουλειά στον ορυζώνα, τους περίμενε πάντα στο τραπέζι ένα λαχταριστό γεύμα με λογιαστές λιχουδιές. Όσο περνούσε ο καιρός και το μυστήριο δε λυνόταν, μια μέρα ο αγρότης προσποιήθηκε ότι φεύγει για το χωράφι αλλ’ αντ’ αυτού έμεινε εκεί και κρυφοκοίταξε μες στο σπίτι του να δει τι συμβαίνει. Προς απόλυτη έκπληξη του λοιπόν είδε να ξεγλιστρά μέσ’ απ’ το κέλυφος σαλιγκαριού μια πανέμορφη κοπέλα και ύστερα να ετοιμάζει το πεντανόστιμο φαγητό. Κατενθουσιασμένος ο αγρότης χίμηξε τότε μες στο σπίτι και ζήτησε ευθύς από το κορίτσι να τον παντρευτεί. Εκείνη όμως του απάντησε πως ήταν τιμωρημένη από τους ουρανούς και γι’ αυτό έπρεπε να περιμένουν τρεις μέρες (ή σύμφωνα με άλλες εκδοχές του μύθου, τρεις μήνες ή τρία χρόνια), αλλιώς θα τους συνέβαινε κάτι φοβερό. Ο αγρότης όμως δεν μπορούσε να κάνει υπομονή και τελικά την έπεισε να παντρευτούν την ίδια μέρα.
Καθότι, δε, φοβόταν μήπως η κοπέλα τον εγκαταλείψει στη μοναξιά του και τη μιζέρια, δεν την έχανε στιγμή από τα μάτια του και μέχρι που δεν της επέτρεπε καν να βγαίνει από το σπίτι. Ήρθε ωστόσο μια μέρα που η πεθερά της κοπέλας αποφάσισε να μείνει σπίτι και να φάει εκεί, οπότε κι έστειλε τη νύφη της στον ορυζώνα, να πάει στο σύζυγό της το γεύμα που του είχε όπως πάντα ετοιμάσει. Καθ’ οδόν όμως προς το χωράφι, η κοπέλα έπεσε πάνω στην πομπή του τοπικού δικαστή κι από τον τρόμο της έτρεξε και κρύφτηκε μες στο δάσος. Ωστόσο ο δικαστής παρατήρησε ένα λαμπερό φως ανάμεσα στα φυλλώματα κι έδωσε ευθύς εντολή σ’ έναν υπηρέτη του να πάει να εξερευνήσει την πηγή του φωτός και να του τη φέρει, είτε αυτή ήταν κάποιο λουλούδι, νερό ή άτομο. Ο υπηρέτης προχώρησε ανάμεσα στα δέντρα, ώσπου βρήκε τη νύφη-σαλιγκάρι με το καλάθι του μεσημεριανού πεσμένο πλάι στα πόδια της κι αυτή να τρέμει σαν το φύλλο απ’ το φόβο. Την τράβηξε τότε αμέσως απ’ το χέρι, ενώ εκείνη του έτεινε το ασημένιο δαχτυλίδι της, παρακαλώντας τον να την αφήσει να φύγει. Μάταια όμως, αφού τελικά ο δικαστής την πήρε μαζί του με το σκεπαστό του φορείο ενάντια στη θέλησή της.
Σαν έμαθε τα μαντάτα ο αγρότης, έτρεξε ευθύς στο δικαστή και τον εκλιπαρούσε ν’ αφήσει τη σύζυγό του ελεύθερη. Όλες του οι προσπάθειες όμως έπεφταν στο κενό, ώσπου από την αβάσταχτη στενοχώρια του ο άνδρας πέθανε και μεταμορφώθηκε σε γαλαζοπούλι. Με τη σειρά της, η νύφη-σαλιγκάρι αρνήθηκε να υπηρετήσει το δικαστή κι αφού δε δεχόταν ούτε να φάε ούτε να πιεί, πέθανε κι εκείνη και μεταμορφώθηκε σε μια χτένα με κομψά δόντια.
Ήδη από την αρχαιότητα έχουν καταγραφεί στην Κίνα θρύλοι και μύθοι για σαλιγκάρια που θεωρούνται καλοί οιωνοί, όπως αυτός με τίτλο «Η Νύφη-σαλιγκάρι» στη «Συλλογή Παράξενων Ιστοριών» (Jiyiji) αλλά και ως απόσπασμα στο «Προσάρτημα στα Αρχεία των Παράξενων» (Shoushenhouji). Σύμφωνα με το συγγραφέα και μελετητή Heinz Insu Fenkl, η παραπάνω εκδοχή του παραμυθιού χρονολογείται το 1912, κατά τη διάρκεια της ιαπωνικής κατοχής στην Κορέα, οπότε ίσως έτσι εξηγείται το ιδιαίτερα ζοφερό και τραγικό του τέλος. Κάποιες άλλες εκδοχές της ιστορίας έχουν χαρούμενο τέλος, όπως για παράδειγμα και μία του ίδιου του Heinz Insu Fenkl, βασιζόμενη σε υλικό από την αισιόδοξη περίοδο της οικονομικής άνθισης της Κορέας τη δεκαετία του ‘80. Σε άλλη παραλλαγή, η αιχμάλωτη από το δικαστή νύφη αρνείται μέχρι και να χαμογελάσει, οπότε εκείνος αποφασίζει να διοργανώσει δείπνο για χάρη της. Ο σύζυγος της κοπέλας εμφανίζεται στη γιορτή φορώντας ένα κουστούμι με φτερά πουλιού και χορεύει, κι έτσι αυτή χαμογελά. Τότε ο δικαστής ζητά αμέσως από τον αγρότη ν’ ανταλλάξουν φορεσιές. Σαν λοιπόν ο δεύτερος φοράει την ενδυμασία του δικαστή με τον κεντημένο δράκο, η σύζυγος του τον προτρέπει να μπει στο γραφείο του δικαστή κι έτσι αυτός εκδιώκεται, με τη θέση του στην τοπική εξουσία να την παίρνει ο αγρότης και το παραμύθι να έχει τέλος αίσιο με το ζευγάρι να ζει μαζί ευτυχισμένο.
Ερμηνεύοντας το ηθικό δίδαγμα αυτής της ιστορίας, αξίζει καταρχάς να σημειωθεί πως αυτή αντλεί δομικά στοιχεία από τελετές μύησης αλλά κι από αφηγηματικά εγχειρήματα που θίγουν τα σκληρά βάσανα των γυναικών. Στο θρύλο της Νύφης-σαλιγκάρι, η διαφορά στην προέλευση του καθενός από το ζευγάρι παρουσιάζεται ως αξεπέραστο εμπόδιο, με την ηρωίδα να είναι μια νεράιδα (seonnyeo – 선녀, «αθάνατη γυναίκα») που ύστερα από τιμωρία της έχει βρεθεί στον κόσμο των ανθρώπων. Η ένωση αθάνατης και θνητού καταπατά το «θεϊκό νόμο», κάτι που καταδικάζεται και καταστρέφεται στο τέλος από τις δυνάμεις της εξουσίας καταλήγοντας σε τραγωδία. Η δε Νύφη-σαλιγκάρι δεν έχει τόσο ενεργητικό ρόλο παρά αντιμετωπίζεται ως «μέσο» εκβιασμού ή στα πλαίσια απώλειας για τους ανδρικούς χαρακτήρες του παραμυθιού. Ο ομότιμος καθηγητής Αγγλικής φιλολογίας Kim Seong-kon του Πανεπιστημίου της Σεούλ βλέπει επιπλέον μια αντιπαράθεση κοινωνικών ρόλων των φύλων της εποχής που γέννησε τις παραλλαγές της ιστορίας, με τις πολύπλευρες, για παράδειγμα, ικανότητες, τη διορατικότητα και σοφία της Νύφης-σαλιγκάρι να αντιπαρατίθενται στην ανυπομονησία και τις ενίοτε ελλιπείς δεξιότητες του συζύγου της.
Η «Νύφη-σαλιγκάρι» όμως κάνει την ευφάνταστη εμφάνισή της και στη δική μας εποχή—αρκεί να την αναζητήσετε στον κόσμο των Κορεάτικων σειρών! Υπάρχουν για παράδειγμα πολλές αναφορές σ’ αυτό το παραμύθι στα επεισόδια του “Fated to Love You”, με τον χαρακτήρα που υποδύεται εκεί η Jang Na-ra να έχει και το παρατσούκλι «Σαλιγκάρι». Στο δε πρόσφατο “Tale of the Nine-Tailed”, η «Νύφη-σαλιγκάρι» έχει το δικό της, ομώνυμο παραδοσιακό εστιατόριο—το Insadong Hanok Teahouse της πραγματικής Σεούλ—, το οποίο και γίνεται συχνά τόπος συνάντησης (ή και… αντιπαράθεσης) των άλλων μυθικών όντων της παραμυθένιας αυτής σειράς.
Ένα είναι πάντως σίγουρο: Τα μάτια σας ανοιχτά την επόμενη φορά που θα βρείτε στο δρόμο σας κάποιο αμέριμνο σαλιγκάρι!
Ενδεικτικές πηγές:
The Snail-Shell Bride: bad things come to those who can’t wait
Korean men’s follies in folktales
Χρήσιμοι επιπλέον σύνδεσμοι:
Retelling of The Mud Snail Bride by Heinz Insu Fenkl
Εικόνα εξωφύλλου: βασισμένη σε λεπτομέρεια του ‘The Wild Swans’ – © Wooh Na-young – Creative Commons Attribution-Noncommercial-No Derivative Works 3.0 License
Η Πρεσβεία της Κορέας δεν είναι υπεύθυνη για την εγκυρότητα του περιεχομένου και οι απόψεις και συστάσεις που διατυπώνονται αντιπροσωπεύουν τα εμπλεκόμενα άτομα (συντάκτης του κάθε άρθρου) και δεν αποτελούν άποψη ή σύσταση της Πρεσβείας της Κορέας.
Στην πλούσια λαογραφική παράδοση παραμυθιών της Κορέας ανήκει φυσικά και ο θρύλος της Arang.
Fairytales, myths and stories passed down from generation to generation can be a balm to the soul. If you look closely amidst the heartstrings of Hydranos and its epic fantasy tale, who knows what magic it will unravel for you?
CONSTANTINA MAUD 
6 thoughts on “The Snail Bride (Korean Fairytale)”